Een functie zoals “ervaringsdeskundig beleidsadviseur” is voor mij de natuurlijke synthese van ervaringsdeskundigheid en systeem, mits ondersteund door een duidelijk afgebakende rol én mandaat.
De rol moet duidelijk zijn en beide elementen moeten volledig tot hun recht komen. Je bent niet 50/50 ervaringen en systeemonderdeel, je bent beide 100%.
De systeemkritische belangenbehartiger is een mooie beschrijving, maar roept bij mij associaties met de gevreesde rol van “luis in de pels” op, en benadrukt niet genoeg dat de functie ook deel van het systeem zelf is.
Dat is immers waar de verandering moet gebeuren, niet door kritiek van buitenaf maar door systeemdoorbraak van binnenuit.
“Wat fijn voor hem!” Was mijn eerste reactie toen ik hoorde dat een bewoner twee maanden de gevangenis in moest.
Hij wachtte al drie jaar op de oproep om zich bij de gevangenis te melden.
Drie jaar waarin zijn professionele ontwikkeling on hold stond. Op zich kon hij gewoon werken, maar elk jaarcontract dat hij aangeboden kreeg had een clausule met flinke opzegboete als hij binnen de termijn zou stoppen. Omdat hij niet wist wanneer hij moest brommen durfde hij de gok niet aan. Hij durfde ook niet te vragen of werkgevers de clausule eruit wilden halen, bang dat ze hem zouden blacklisten als ze horen dat hij een justitieel verleden heeft. Terecht bang, omdat het al een paar keer is gebeurd.
Oproepwerk zorgde voor brood op de plank, maar was erg onregelmatig. Soms wekenlang niks.
Het voelt onnatuurlijk om meer menselijkheid in ons penitentiaire systeem te vragen. Maar als het doel rehabilitatie en reïntegratie is, kan de voorkant dan ook anders?
Foute keuzes hebben consequenties. Maar laat de consequentie dan de detentie zijn, en niet de hele aanloop daar naartoe.
Als we samen de schulden en het budget in kaart brengen vloeit daar een sommetje uit. Kun je je schulden niet binnen drie jaar terugbetalen? Hoera, je hebt –problematische– schulden! Ga direct door naar de kredietbank voor een schuldenregeling en inkomensbeheer, ga niet door start. Ontvang geen 20.000 euro. Los anderhalf jaar af wat je kunt en klaar is Khader.
De som is simpel, maar toch loopt het hier vaak op vast. Kiezen voor inkomensbeheer betekent dat je de touwtjes uit handen moet geven. Om te falen. Voor je gevoel dan. Je kon het niet, dus je mag het even niet meer zelf doen.
Dat is natuurlijk niet zo. Budgetbeheer kan ook rust bieden, tijd om met de belangrijkere dingen in het leven bezig te zijn, om je huishouden op een stabielere basis op te bouwen. Mij gaf het tijd om te werken en belangrijker nog: aan mijzelf te werken. Ik kwam er beter uit, meer toegerust om te leven. Deze kans gun ik iedereen met problematische schulden dan ook. En toch zijn er veel die hierop afhaken, die liever nog een paar jaar blijven watertrappen om het hoofd boven water te houden.
Is het dan niet mijn rol om het ‘beter’ te weten dan de bewoner tegenover mij, om ze vol passie en overtuiging naar de juiste oplossing te brengen?
Nee, als vroegsignaleerder zorg ik ervoor dat ik alle opties ken en overbreng. Als ervaringsdeskundige is het vervolgens mijn taak om vanuit onze gedeelde ervaringen deze opties te toetsen aan de ander tegenover mij. Het is juist aan mij om te onthouden dat de systeemwereld van de “beste” oplossingen niet altijd aansluit bij de belevingswereld van de bewoner. En het is ook mijn werk om dan even een pas op de plaats te doen, om de bewoner, correct geïnformeerd over de pro’s en de con’s, zelf de volgende stap te laten kiezen.
En dat is niet altijd de stap die ik zelf had gekozen.
En dat is ook prima.
De beste vorm van schuldhulpverlening is die, die je het langste volhoudt.
“Ik werk bij een manege terwijl ik allergisch voor paarden ben”
“Ik heb mijn teamleider om meer uren gevraagd terwijl ik tegen een burnout aan zit”
“Ik werk alleen in een zwembad terwijl ik regelmatig een epileptische aanval krijg”
Dit soort tegenstrijdigheden kom ik regelmatig tegen als vroegsignaleerder. Van een afstandje zien we duidelijk dat dit onverstandige keuzes zijn, dus waarom doet iemand met schulden dit dan toch?
Het antwoord is rauwe wanhoop. Wanhoop die van je maag een koude knoop maakt als je vreest dat je manager erachter komt dat er loonbeslag dreigt. Wanhoop die je misselijk maakt als je eraan denkt je ouders te vertellen dat je wéér schulden hebt. Wanhoop die je hoofd om drie uur ’s nachts vertwijfeld laat malen en draaien totdat je geen tijd meer hebt voor slaap. In deze wanhoop neem je beslissingen niet meer met je verstand maar op de automatische piloot, niet omdat je het wilt maar omdat je opgejaagd wordt door een perverse mix van angst en hopeloosheid, terreur en trots, paniek en schaamte.
Ik denk dat ik rustig mag stellen dat het moedig is om zulke onverstandige keuzes tegen je eigen belang in te maken om op de korte termijn brandjes te blussen. Juist in die situaties zijn de grootste cadeaus die je iemand kunt geven — naast geld — hoop en een perspectiefwisseling. Ogenschijnlijk zou een semantische wisseltruc geen groot verschil moeten maken in zulke uitzichtloze situaties, maar de realiteit is anders. Als je geen geld, geen overzicht én geen mogelijkheden meer hebt zijn die laatste scherven eigenwaarde het laatste dat je nog rest. Dan hebben woorden kracht.
Die eettafel heb ik trouwens zelf verkocht om eten van te kopen. De stoelen waren niet deel van de set en hield ik zelf, dus ik ontbeet een half jaar in een zielloze kringverjaardag.
The reason that the rich were so rich, Vimes reasoned, was because they managed to spend less money.
Take boots, for example. He earned thirty-eight dollars a month plus allowances. A really good pair of leather boots cost fifty dollars. But an affordable pair of boots, which were sort of OK for a season or two and then leaked like hell when the cardboard gave out, cost about ten dollars.
But the thing was that good boots lasted for years and years. A man who could afford fifty dollars had a pair of boots that’d still be keeping his feet dry in ten years’ time, while the poor man who could only afford cheap boots would have spent a hundred dollars on boots in the same time and would still have wet feet.
Het is duur om arm te zijn.
Volgens het CBS leeft in Nederland ongeveer een miljoen mensen tegen of onder de armoedegrens.
Als je het niet breed hebt ben je voor veel dingen aanzienlijk duurder uit dan als je je financieel geen zorgen hoeft te maken. Neem nou eens autoverzekeringen: als je in een “slechte” of overwegend arme wijk woont, ben je vaak tot wel twee keer meer kwijt voor dezelfde verzekering.
Of betaaltermijnen. Veel bedrijven en instellingen geven je korting als je in één keer je rekening betaald. Zorgverkeringen bijvoorbeeld, waar je 1% tot 3% korting op je totale rekening krijgt als je je jaarpremie in één keer voldoet. Of het collegegeld voor een HBO opleiding, waar je voor het betalen in termijnen een administratieve “boete” van 24 euro krijgt. Of Internetaansluitingen, waar je korting tot wel zeventig euro kan oplopen.
De kortingen blijven meestal onder de honderd euro, maar al die “kleine” bedragen samen maken een groot verschil als je tegen of onder de armoedegrens zit. Dat je er alleen in aanmerking voor kunt komen als je een paar duizend euro hebt liggen is dus een beetje wrang voor wie het hoofd met moeite boven water houdt.
Want wie heeft zal nog meer krijgen, en wel in overvloed, maar wie niets heeft, hem zal zelfs wat hij heeft nog worden ontnomen.
Toen ik op mijzelf ging kocht ik in nog geen drie jaar tijd drie koffiezetapparaten. De eerste vond ik voor €20 bij de Kijkshop (rust in vrede) en ging acht maanden mee. De tweede was een wat luxer model met thermoskan, kostte mij €29,95 bij de MediaMarkt maar ging ook meteen een heel jaar mee, al lag er nog weleens een grote plas water op het aanrecht. Mijn derde koffiezetapparaat was €18 en hield het na negen maanden jaar voor gezien. In totaal was ik zo €67,95 kwijt voor tweeënhalf jaar koffie.
In dezelfde tijd kocht een vriend een koffiezetapparaat van €60 van Douwe Egberts dat nog steeds zonder problemen drie keer per dag een vers bakkie pleur maakt.
Ik wil met dit voorbeeld geen punt maken tegen de prijs van kwaliteit. Goeie producten kosten gewoon meer, dat is niet meer dan logisch. Waar ik wel moeite mee heb is dat deze kosten op het bordje komen van mensen die al niet veel te missen hebben. Daarmee worden de rijken rijker en de armen armer.
In dezelfde lijn is het vaak flink voordeliger om producten in bulk te kopen dan per stuk
Maar niet alleen de diensten en producten die je afneemt zijn duurder als je arm bent, ook je schulden zelf kosten je flink. Incassokosten zijn de grote boosdoener. De precieze kosten verschillen afhankelijk van de hoogte van de schuld, maar mogen ten minste 40 euro bedragen. En dat tikt snel aan.
Laten we eens naar Hendrik kijken, die doordat hij de afgelopen maand vier keer een dag ziek was door de griep in de knel komt. Drie rekeningen van in totaal 204 euro zijn naar drie verschillende incassobureaus gestuurd, wat voor hem de slechtst mogelijke situatie is.
Bedrag
Type schuld
Incassokosten
35
telefoonabonnement
40
61
bestelling wehkamp
40
108
achterstand zorgverzekering
48.40
Totaal 204
128,40
Hendriks schuld is met de incassokosten erbij ruim 60% hoger geworden. Bizar!
Dit is geen theoretisch scenario, dit zijn bedragen die ik van Hendrik heb gekregen.
The law, in its majestic equality,
forbids the rich as well as the poor to sleep under bridges, to beg in the
streets, and to steal bread. Anatole France
Wetten worden niet door minima geschreven. Dat is een simpel feit met grote gevolgen. Wetten zijn vaak wel geschreven om een bepaalde gradatie van bescherming te bieden door excessen van incassobureaus in te dammen, maar daarmee is het dan ook gezegd.
